Geschiedenis van Gdansk

De stad Gdansk herbergt een schat aan historie en kent dan ook een bewogen geschiedenis. De Poolse metropool is in Duitsland beter bekend onder de naam Danzig. Gdansk doet de betekenis van deze naam eer aan met zijn karakteristieke smalle straatjes en historische bouwwerken. De geschiedenis van Gdansk neemt ons mee terug naar 2000 jaar voor Christus.




Gdansk in de oudheid

Gdansk werd sinds 2000 jaar voor Christus bewoond door de Baltische volken. Zij hadden hun leefgebied vooral ten oosten van de grote Weichsel rivier. Het westelijke deel werd pas rond het jaar 300 voor Christus bewoond door de Germanen. De Goten uit Scandinavië drongen omstreeks 200 na Christus Polen binnen om zo aan hun tocht door het zuiden van Europa te kunnen beginnen. Pas later, in de 6e eeuw na Christus, kwamen ook de Pomoranen naar het gebied. Deze Slavische stammen werden ook wel Pommeren genoemd. Pas in 1200 werd het gebied rondom Gdansk overgenomen door Duitstaligen met als doel om de staat Pruisen te kunnen stichten. De grondgebieden rondom Gdansk stonden toen nog bekend als Gotenschans.

De middeleeuwen

Hoewel er aanvankelijk werd aangenomen dat Gdansk en het rondom liggende gebied Gotenschans uit het jaar 997 dateert, vormde het destijds nog geen stadsgebied. In de 13e eeuw vormde Kdancz, zoals Gdansk toen in de volksmond genoemd werd, zowel een vissersdorp als een redelijk belangrijke overslagplaats voor handel. Het belang van de overslagplaats bleek uit het feit dat er een handelskolonie werd gebouwd waar vooral Duitsers en Nederlanders gebruik van maakten. Ook de Hertog van Pommerellen bouwde hier destijds een burcht. Doordat de groei van het leefgebied door de komst van de kolonisten floreerde, kende de hertog in 1224 zelfs Duits recht toe. Poolse koningen wilden de Baltische stammen of “Prussen” uit het oosten maar wat graag verslaan. Daartoe werd de hulp van de Duitse Orde ingeschakeld wat tot succes leidde. Omdat Gdansk steeds meer uitgroeide tot belangrijke stad, wilde de Duitse Orde ook deze omgeving veroveren.

Dit lukte in 1308 waarna de burcht van de hertog werd afgebroken om plaats te maken voor een andere burcht. Gdansk trad in deze tijd ook toe tot het Hanzeverbond. Omdat hiermee ook het Duitse stadsrecht over werd genomen, kwam het gebied steeds meer lijnrecht tegenover de adel te staan welke steun kreeg van de Poolse koning. In 1466 werd de Duitse Orde verslagen waarna Gdansk weer in Poolse handen kwam. Dat betekende echter niet dat de Duitse cultuur geheel verdween. Hoewel er kooplieden uit zowel Schotland, Engeland en Scandinavië gevestigd waren, bleef de Duitse taal overheersen. Gdansk mocht zich destijds met meer dan 30.000 inwoners tot een aanzienlijk grote Europese stad rekenen. Deze groei werd mede gestimuleerd door de voordelige geografische ligging tussen Oekraïne, Scandinavië en het westen van Europa.

Laat 14e eeuw weten ook Nederlandse en Vlaamse immigranten steeds meer de weg te vinden naar het Poolse Gdansk. Dit nam zulke grote vormen aan dat er vanaf het jaar 1457 geen immigranten meer werden getolereerd. De handel en scheepvaart ging echter wel door. Pas later in de 16e eeuw werden er weer immigranten toegelaten. Deze waren vooral afkomstig uit Friesland en Nederland en werden destijds aangetrokken om het gebied rondom de Weichseldelta in te dammen. De mennonieten stichtte grote kolonies langs de rivier. 200 jaar later kregen zij door de Russische Catharina de Grote een nieuw leefgebied in Zuid-Oekraïne aangeboden.

Economische groei en metropool

Gdansk maakt een razendsnelle groei door waar ook de economie en welvaart van profiteerde. Waar het inwonersaantal aan het eind van de 15e eeuw nog op 30.000 lag, was deze omstreeks het jaar 1630 zelfs verdubbeld. Hiermee mocht Gdansk zich tot één van de belangrijkste metropolen van Oost Europa noemen. De terugval in de economie werd aangekondigd in de 18e eeuw. Deze stagnatie in de groei werd mede veroorzaakt door de verschillende godsdiensten die er gehanteerd werden, maar ook de komst van de nieuwe Oostzeehaven had hiermee te maken. Daardoor vond er veel handel van en naar Rusland plaats waardoor de groei van Gdansk stil kwam te staan. Het inwonersaantal zakte tijdens de 18e eeuw zelfs terug van 50.000 naar 1500.



Eerste en Tweede Wereldoorlog

Gdansk werd tot vrije staat uitgeroepen in het jaar 1919. Dit gebeurde tijdens het Verdrag van Versaille. Echter gebeurde dit wel onder fel protest van toenmalige inwoners die vooral van Duitse komaf waren. In 1920 mocht Gdansk zich weer officieel onderdeel van Polen noemen. Direct nadat Gdansk weer een vrijstaat was, vonden kunstenaars en beroemde schrijvers hun weg naar het gebied. Ook zakenlui vestigde zich destijds graag in de stad waardoor Gdansk zich veel intellectuele en culturele waarde verschafte. Het succes en de groei waren echter niet van lange duur en nam snel af toen het Nazisme zijn intrede deed in de jaren ‘30.

De Duitse marine opende in 1939 de aanval op Polen. Dit gebeurde op 1 september met de verwoesting van de haven. Gdansk ging een heftige tijd tegemoet waarin gevechten en bombardementen de hoofdrol speelde. De binnenstad van Gdansk werd tijdens de Tweede Wereldoorlog voor een groot deel geruïneerd. In het jaar 1945 was Gdansk, of toen nog Danzig, de startplaats voor een grootschalige reddingsactie van inwonende Duitsers. Ze werden per boot naar andere steden vervoerd en in veiligheid gebracht. De schepen Wilhelm Gustloff, Steuben en Goya wisten de overtocht echter niet succesvol af te leggen. Meer dan 23.000 Duitsers vonden de dood toen de schepen werden aangevallen door een Russische onderzeeër.

Recente geschiedenis

De stad kwam na de Tweede Wereldoorlog weer in handen van Polen. Dit gebeurde om precies te zijn tijdens de Conferentie van Potsdam. Hoewel Polen het zwaar te verduren had gehad, werd er vrijwel direct begonnen met de wederopbouw van de stad. Opmerkelijk detail daarbij was dat Duitse opschriften op gevels en gebouwen weggelaten werden nadat deze aan een restauratie onderworpen waren.

Tegenwoordig is de stad Gdansk een favoriete vakantiebestemming voor een dag of stedentrip. De stad herbergt veel cultuur en oude historie welke uitstekend in hun oude glorie zijn hersteld. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het huidige Gdansk tot één van de meest indrukwekkende en mooiste steden van Europa wordt gezien.